Programy komputerowe zostały przez ustawodawcę dostrzeżone i wyodrębnione na gruncie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 1994 r. Ustawodawca dostrzegł odmienność programów komputerowych, dlatego zdecydował się na ich uregulowanie w osobnym rozdziale- tak, aby wszelkie różnice w stosunku do „zwykłych” utworów uwzględnić w ramach regulacji.
Czym jest program komputerowy?
Każdy z nas intuicyjnie wie, czym jest program komputerowy. Polska ustawa nie zawiera żadnej definicji w tym zakresie, zamiast tego w zakresie ich ochrony stwierdza, że programy komputerowe podlegają ochronie jak utwory literackie, o ile przepisy niniejszego rozdziału nie stanowią inaczej – art. 74 ust. 1 prawa autorskiego). Analogia ta wydaje się dość odległa, albowiem utwór literacki jest daleko mniej zaawansowany i „płaski” w porównaniu do programu komputerowego. Program komputerowy składa się, bowiem z szeregu różnych elementów:
– kodu źródłowego, zawierającego polecenia kierujące całym programem, wyrażone w wybranym języku programowania oraz
– elementów zawierających różnorodne dane, które są przetwarzane przy pomocy kodu, tj. dane graficzne (w tym interfejs użytkownika), teksty.
Aby ująć to w ramy można posłużyć się definicją zawartą w prawie amerykańskim (17 U.S. Code § 101), zgodnie z którym program komputerowy to zestaw stwierdzeń lub instrukcji, które służą do użycia bezpośrednio lub pośrednio w komputerze w celu wywołania określonego skutku. (A “computer program” is a set of statements or instructions to be used directly or indirectly in a computer in order to bring about a certain result.).
Elementy programu komputerowego mają różnorodny charakter, dlatego ochrona poszczególnych elementów programu może być zróżnicowana.
Które elementy programu komputerowego podlegają ochronie?
Do programów komputerowych znajdą zastosowanie częściowo te same zasady, co do innych utworów na gruncie prawa autorskiego. W związku z tym ochronie będą podlegały twórcze elementy programów, mające przymiot oryginalności i indywidualności (swoistości). Tej przesłanki nie spełni zatem zapewne prosty, nieskomplikowany program, składający się wyłącznie z serii krótkich instrukcji.
Odwołując się natomiast do art. 74 ust. 2 ustawy należy wskazać, że ochronie podlegają wszystkie formy wyrażenia programu. Formami wyrażenia będą zarówno kody źródłowe, jak i kody maszynowe (wynikowe, tj. kody w formie zrozumiałej dla maszyn) , a także projekty programów komputerowych ( w formie skonkretyzowanej, zawierające wstępne wskazania odnośnie planowanego kodu źródłowego). Należy przy tym podkreślić, że wszelkie instrukcje dla użytkownika, odnośnie sposobu korzystania z programu, jego uruchomienia, instalacji itp. będą chronione już nie jako program komputerowy, ale zwyczajny utwór prawa autorskiego. Ochronie prawnautorskiej jako program komputerowy będą również podlegały co do zasady interfejsy (tzw. API, nazwane przez ustawę „łączami”), jednak ich charakter będzie miał bardzo często charakter ściśle techniczny, co może wykluczyć je spod przepisów ustawy.
Co w programie komputerowym nie podlega ochronie?
Do elementów niechronionych programu komputerowego przez prawo autorskie zaliczamy:
– język programowania (będący zbiorem zasad, wykorzystywanych dopiero do stworzenia programu);
– funkcje programu komputerowego (będące efektem jego działania);
– format plików wykorzystanych w programie komputerowym;
– idee i zasady, będące podstawą jakiegokolwiek elementu programu komputerowego, w tym podstawą łączy.
A zatem, podobnie jak w przypadku każdego innego utworu, nie będą chronione pomysły (chyba że przybiorą już bardziej skonkretyzowaną formę wstępnego projektu) ani zasady stworzenia tego programu. Ochrona przysługuje natomiast niezależnie od funkcji, które program ma spełniać, a także tego, czy cel programu został faktycznie osiągnięty, czy też nie.
Należy również zauważyć, że odrębnej ochronie będzie podlegał graficzny interfejs użytkownika, tj. graficzne przedstawienie programu komputerowego użytkownikowi, który umożliwia mu interakcję z tym programem za jego pośrednictwem.
Programy komputerowe a dozwolony użytek osobisty
Na gruncie prawa autorskiego, pod pewnymi warunkami, można korzystać z rozpowszechnionego utworu bez zezwolenia jego twórcy, wyłącznie na użytek osobisty (mówi o tym art. 23 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych). Ustawa przewiduje jednak od tego uregulowania ważny wyjątek – i dotyczy on właśnie programów komputerowych. Na mocy art. 77 ustawy do programów komputerowych nie mają zastosowania przepisy o dozwolonym użytku osobistym. Należy jednak mieć na uwadze, że przepisy te mogą znaleźć zastosowanie do poszczególnych elementów wykorzystanych w ramach programu, które jednak same w sobie programem komputerowym nie są (np. grafika wykorzystana w programie). Dozwolony użytek osobisty został wprawdzie wyłączony w stosunku do programów komputerowych, jednak przepisy prawa autorskiego pozwalają użytkownikom na wiele więcej działań w stosunku do tych programów niż ma to miejsce zazwyczaj. O tym, jakie są to prawa i komu przysługują piszę tutaj- klik!
Wszystkie opisywane wyżej zasady mają bardzo praktyczny wymiar. Każdy z nas korzysta z oprogramowania i warto wiedzieć, które elementy programu będą chronione, a które nie. Jeżeli chcesz wiedzieć, co możesz zmienić w programie i czy potrzebujesz na to zgody autora, możesz sprawdzić to tutaj.
Jeśli ten artykuł Ci się podoba zapraszam do śledzenia mnie na Facebooku oraz Instagramie, gdzie dzielę się tym jak wygląda moja praca oraz przekazuję przydatną dla przedsiębiorców wiedzę prawną.
Przeczytaj również, jak poznać, czy dana treść jest utworem- klik!