Na gruncie przepisów prawa autorskiego ochrona programu komputerowego jest szeroka, choć użytkownik ma szereg uprawnień w zakresie możliwości wprowadzania modyfikacji do programów komputerowych. Ustawodawca w sposób odmienny od pozostałych utworów uregulował tutaj zakres majątkowych praw autorskich, na które składają się elementy wskazane w art. 74 ust. 4.
Zgodnie z tym przepisem:
Autorskie prawa majątkowe do programu komputerowego, z zastrzeżeniem przepisów art. 75 ust. 2 i 3, obejmują prawo do:
1) trwałego lub czasowego zwielokrotnienia programu komputerowego w całości lub w części jakimikolwiek środkami i w jakiejkolwiek formie; w zakresie, w którym dla wprowadzania, wyświetlania, stosowania, przekazywania i przechowywania programu komputerowego niezbędne jest jego zwielokrotnienie, czynności te wymagają zgody uprawnionego;
2) tłumaczenia, przystosowywania, zmiany układu lub jakichkolwiek innych zmian w programie komputerowym, z zachowaniem praw osoby, która tych zmian dokonała;
3) rozpowszechniania, w tym użyczenia lub najmu, programu komputerowego lub jego kopii.
Prawa te przysługują twórcom lub nabywcom praw majątkowych do programu.
Poza majątkowymi prawami autorskimi twórcom przysługują jeszcze autorskie prawa osobiste, w tym prawo do autorstwa oraz jego oznaczenia. O tym, czym są autorskie prawa osobiste i czym można je przenieść na inną osobę przeczytasz tutaj.
Fora programistyczne a twórczość
W trakcie tworzenia programu komputerowego wielu programistów wchodzi na fora internetowe, gdzie korzysta z pomocy innych użytkowników w celu rozwiązania jakiegoś konkretnego problemu, powstałego w trakcie tworzenia oprogramowania. W efekcie zdarza się, że inny użytkownik, zupełnie nieznajomy i niezaangażowany w całość projektu, zaproponuje fragment kodu, który zostanie następnie wykorzystany w programie. W przypadku korzystania z takich forów należy jednak zachować daleko posuniętą ostrożność, ponieważ może się okazać, że taki fragment będzie miał charakter twórczy, co może powodować późniejsze problemy z ustaleniem autorów programu, a także naruszeniem praw autorskich, czy też niemożnością ich przeniesienia lub udzielenia licencji.
Modyfikacje programu komputerowego, czyli prawa użytkownika
Na gruncie analizowanych przepisów widać zderzenie i próbę wyważenia interesów użytkownika programu oraz interesów twórcy. Z jednej bowiem strony na samo stworzenie opracowania programu komputerowego wymaga zgody twórcy (lub innej osoby uprawnionej). Z drugiej jednak strony art. 75 ustawy zakres tej zgody ogranicza, dając użytkownikowi szerokie pole manewru w zakresie modyfikowania programu:
- Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, czynności wymienione w art. 74 ust. 4 pkt 1 i 2 nie wymagają zgody uprawnionego, jeżeli są niezbędne do korzystania z programu komputerowego zgodnie z jego przeznaczeniem, w tym do poprawiania błędów przez osobę, która legalnie weszła w jego posiadanie.
A zatem, jeżeli użytkownik wszedł w posiadanie programu legalnie, a program zawiera błędy to użytkownik (w braku przeciwnego zastrzeżenia umownego) będzie mógł ten błąd poprawić.
Dalsza część przepisu daje użytkownikom kolejne uprawnienia:
- Nie wymaga zezwolenia uprawnionego:
1) sporządzenie kopii zapasowej, jeżeli jest to niezbędne do korzystania z programu komputerowego. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, kopia ta nie może być używana równocześnie z programem komputerowym;
2) obserwowanie, badanie i testowanie funkcjonowania programu komputerowego w celu poznania jego idei i zasad przez osobę posiadającą prawo korzystania z egzemplarza programu komputerowego, jeżeli, będąc do tych czynności upoważniona, dokonuje ona tego w trakcie wprowadzania, wyświetlania, stosowania, przekazywania lub przechowywania programu komputerowego;
3) zwielokrotnianie kodu lub tłumaczenie jego formy w rozumieniu art. 74 ust. 4 pkt 1 i 2, jeżeli jest to niezbędne do uzyskania informacji koniecznych do osiągnięcia współdziałania niezależnie stworzonego programu komputerowego z innymi programami komputerowymi, o ile zostaną spełnione następujące warunki:
- a) czynności te dokonywane są przez licencjobiorcę lub inną osobę uprawnioną do korzystania z egzemplarza programu komputerowego bądź przez inną osobę działającą na ich rzecz,
- b) informacje niezbędne do osiągnięcia współdziałania nie były uprzednio łatwo dostępne dla osób, o których mowa pod lit. a,
- c) czynności te odnoszą się do tych części oryginalnego programu komputerowego, które są niezbędne do osiągnięcia współdziałania.
- Informacje, o których mowa w ust. 2 pkt 3, nie mogą być:
1) wykorzystane do innych celów niż osiągnięcie współdziałania niezależnie stworzonego programu komputerowego;
2) przekazane innym osobom, chyba że jest to niezbędne do osiągnięcia współdziałania niezależnie stworzonego programu komputerowego;
3) wykorzystane do rozwijania, wytwarzania lub wprowadzania do obrotu programu komputerowego o istotnie podobnej formie wyrażenia lub do innych czynności naruszających prawa autorskie.
Należy przy tym zauważyć, że nie da się umownie wyłączyć powyższych postanowień (ust. 2 i 3), ponieważ zgodnie z art. 76 ustawy o prawie autorskim takie wyłączenie jest bezwzględnie nieważne.
Użytkownik ma zatem prawo do tworzenia kopii zapasowych programu- jednak wyłącznie „dla siebie”, a nie w celu ich rozpowszechniania.
Dekompilacja programu komputerowego
To, co jest dla twórców programów komputerowych bardziej kłopotliwe to tzw. reverse engineering oraz reverse analysis, które są na gruncie ustawy, pod pewnymi warunkami, dopuszczalne. Użytkownik ma prawo do badania i testowania programu po to, aby poznać rządzące nim zasady oraz idee, może również zwielokrotnić kod lub tłumaczenie, pod warunkiem, że jest to niezbędne do uzyskania informacji koniecznych do osiągnięcia współdziałania niezależnie stworzonego programu komputerowego z innymi programami komputerowymi. Użytkownik jest co do zasady ograniczony właśnie tym celem i tylko pod tym warunkiem oraz uwzględniając ograniczenia zawarte w art. 75 ust. 3, może dokonać dekompilacji utworu. Co jednak najważniejsze, użytkownik nie może czynić tego w celu rozwijania, wytwarzania lub wprowadzania do obrotu programu komputerowego o istotnie podobnej formie wyrażenia lub do innych czynności naruszających prawa autorskie. Użytkownik nie jest zatem uprawniony do tworzenia produktu konkurencyjnego na podstawie uzyskanych informacji, choć nie da się tego całkowicie wykluczyć. Użytkownik może bowiem dojść do tego, w jaki sposób działa program, a następnie wykorzystać fragmenty kodu, niemające charakteru twórczego. W takim wypadku art. 75 prawdopodobnie nie zostanie przez niego naruszony.
Jak widać ochrona programów komputerowych została uregulowana w prawie autorskim nieco inaczej niż ochrona „klasycznych” utworów. Już sam przedmiot ochrony jest specyficzny, ponieważ składa się z różnorodnych elementów. Dodatkowo odmiennie uregulowano autorskie prawa majątkowe do utworu, jednocześnie przyznając użytkownikom szersze uprawnienia w zakresie ich modyfikacji, co związane jest zarówno z codziennym użytkowaniem programu, jak i koniecznością zapewnienia jego współdziałania z innymi programami oraz możliwością jego testowania.
Jeśli ten artykuł Ci się podoba zapraszam do śledzenia mnie na Facebooku oraz Instagramie, gdzie dzielę się tym jak wygląda moja praca oraz przekazuję przydatną dla przedsiębiorców wiedzę prawną.
O tym, w jaki sposób prawo autorskie chroni programy komputerowe oraz czy dozwolony jest ich użytek osobisty przeczytasz tutaj.
Przeczytaj również, jak poznać, czy dana treść jest utworem- klik!